Maar kan nieuwe staatssecretaris komend jaar nog veel veranderen?
Staatssecretaris van Economische Zaken en allround topvrouw Sharon Dijksma is de opvolger van Wilma Mansveld op Infrastructuur en Milieu. Tweede Kamerlid Martijn van Dam neemt de plaats van Dijksma in op Economische Zaken.
Wat vindt Dijksma van de marktwerking in het openbaar vervoer? Haar partij de PvdA is niet tegen marktwerking maar verbindt er al jaren kritische voorwaarden aan zoals het beschermen van personeel, kwaliteit en duurzaamheid.
‘Marktwerking is een economisch instrument, geen dogma’, zei Dijksma in 2011 in een publicatie van expertisecentrum aanbestedingen PIANOo. Wat opvalt is dat zij toen al de vinger op de zere plek legde en conclusies trok die pas dit jaar door de parlementaire enquêtecommissie naar de Fyra getrokken werden.
Zo vertelde Dijksma over het openbaar vervoer onder meer: ‘Je ziet dat er veel misgaat omdat de overheid niet goed in staat is om haar wensen te definiëren. Daarbij wil zij ook nog voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Er wordt heel erg aanbesteed op basis van prijs en veel minder op basis van kwaliteit.’
Dijksma hekelde het feit dat de Nederlandse overheid in Europa nogal eens het braafste jongetje van de klas wil zijn. ‘Waar andere landen allerlei argumenten verzinnen om onder verplichte aanbesteding uit te komen, zijn wij zacht gezegd weinig creatief in het verzinnen waarom iets misschien niet nodig is’, zei ze.
Uit het interview blijkt dat Dijksma alleen voor marktwerking is als de overheid duidelijke voorwaarden stelt over de kwaliteit (niet alleen de prijs), de rechten van werknemers beschermt, en stuurt op innovatie en duurzaamheid.
Roemloze dood in de vrije markt
Een verstandig en genuanceerd standpunt waarbij Dijksma het regionale busvervoer en de aanbesteding van schoolboeken als voorbeelden gaf. Het valt echter niet zomaar te vertalen naar de ingewikkelde toestanden op het spoor.
Nederland is te klein voor marktwerking op het spoor. Het spoornet in stukjes knippen om concurrentie mogelijk te maken leidt tot chaos – vaak aangeduid als ‘Britse toestanden’ – belabberde kwaliteit voor een hoge prijs. Maar in de EU is die weg ingeslagen en lijkt het, heel geleidelijk, toch te gaan gebeuren.
Dus of Dijksma het komend jaar veel kan veranderen is zeer de vraag. Over twaalf maanden loopt de politiek zich warm voor de 2017-campagne en haar voorganger Mansveld heeft het lange termijnbeleid strak in de steigers gezet.
De komende tien jaar houdt de NS het exclusieve recht op personenvervoer via het hoofdrailnet en ook de concessie voor ProRail is tot die tijd verlengd. Op het gebied van verdere marktwerking worden alleen enkele stoptreinen in Limburg (Maastricht Randwyck – Roermond en Sittard – Heerlen) aanbesteed.
Rest het hoofdpijndossier van de hogesnelheidslijn. Het schijnt dat Arriva (dochter van Duits staatsbedrijf) staat te trappelen om de Fyra te vervangen. Het zou doodzonde zijn als we het HSL-project als Nederland moeten loslaten. Nu opgeven? Dat is niet alleen zonde van het geld dat er al aan is gespendeerd.
Dat de politiek en de NS-leiding het Fyra-project verkloot hebben betekent niet dat Nederland zich moet afkeren van hogesnelheidsvervoer over het spoor. Dan worden we irrelevant. Als die vervloekte Europese spoormarkt dan een feit wordt zal de NS als borrelhapje opgeslokt worden door een buitenlands bedrijf.
Het zal ‘post-Fyra’ vast een politiek incorrect standpunt zijn maar mij is het nog wel een paar miljard euro extra waard om te voorkomen dat onze spoorwegen – ooit een nationale trots – zo’n roemloze dood in de vrije markt sterven.
Video: Tiësto & Firebeatz ft Ladyhawke – Last Train
