Enorm verschil tussen peilingen De Hond en Ipsos

Onvolledig opinieonderzoek over hervorming van belastingstelsel

In de laatste peiling van Maurice de Hond verschuiven drie zetels van PvdA, PVV en CDA naar VVD, PvdD en VNL. De Hond schrijft in zijn persbericht: ‘Het lijkt samen te hangen met de onderwerpen belastinghervormingen en plezierjacht.’

Dat is speculatief. Met een foutmarge van twee zetels is dat statistisch heel lastig hard te maken. De Hond stelde aanvullende vragen over de hervorming van het belastingstelsel. Hij maakte geen schifting tussen respondenten, naar de mate waarin zij op de hoogste zijn van de verschillende plannen die op tafel liggen.

In plaats van eerst te vragen of iemand op de hoogte is van de opties, legt De Hond deze in een inleidende zin uit. Dat is in peilingen tricky want dan bevat het resultaat zowel de mening van mensen die het onderwerp tot in detail volgen, als die van mensen die in de media enkel wat flarden hebben meegekregen.

De Hond schiet het ‘tweede onderdeel’ af. Dat gaat over een verhoging van het lage btw-tarief, en tegelijk een verlaging van de inkomstenbelasting. Slechts een kwart van zijn panel stemt met dat onderdeel in. De compensatie voor lagere inkomens die ook in de uitgelekte plannen staat, meldde De Hond niet.

Dat is onvolledig en misleidend. Het gaat al over uitgelekte plannen waar nog over onderhandeld wordt, en als je daarbij dan ook nog verzaakt een mogelijke compensatie van 750 miljoen euro (dat bedrag staat nog niet vast) voor lagere inkomens te melden, dan stel je het anders voor dan het in werkelijkheid is.

Dat ontaardt in een klok-klepel-peiling. Uit deze poll blijkt niet in hoeverre de communicatie over het belastingplan de afgelopen week duidelijk was. Hoeveel mensen hebben begrepen waar het precies om draait? De uitleg van De Hond is onvolledig omdat hij een essentiële compensatie buiten zijn onderzoek houdt.

Hij noemt verder ‘plezierjacht’ als een reden waarom een de PvdD een zetel stijgt, maar De Hond onderbouwt dit niet met aanvullend onderzoek. Dat is dus sowieso gelul in de ruimte, want deze verschuiving valt binnen de foutmarge.

Vergelijking peilingen

In de zetelpeiling van De Hond (zie afbeelding) zien we een enorme discrepantie met de meest recente Politieke Barometer van Ipsos. Dat gebeurt wel vaker. Vooral buiten verkiezingstijd zijn peilingen van De Hond wat extremer. Nu valt het verschil bij GroenLinks op, evenals de toevoeging van de Moszkowicz-partij VNL.

GroenLinks staat bij Ipsos op 7 zetels en bij De Hond op het dubbele. Dat gaat bij hem ten koste van D66 en de PvdA. Een foutmarge van twee zetels trekt dat verschil niet recht. Het moment waarop deze twee peilingen zijn uitgevoerd is vrijwel identiek, dus dit verschil vloeit voort uit de gebruikte onderzoeksmethoden.

Wat zijn die methoden? Ipsos peilt onder een representatieve steekproef van stemgerechtigde Nederlanders en publiceert de uitslag. De Hond peilt onder mensen die zich hebben aangemeld voor zijn internetpanel en laat een (geheime) rekenformule los op het resultaat om de uitslag representatiever te maken.

Hoe kunnen we dat beoordelen? Het blijven peilingen dus we kunnen niet zeggen dat de ene ‘waar’ is en de andere niet. Je kan een gemiddelde nemen, zoals de NOS doet met de peilingwijzer van Tom Louwerse. De peilers zelf zeggen altijd dat het slechts gaat om trends, en niet om zetel-nauwkeurige voorspellingen.

Dat laatste punt lijkt door De Hond meer als excuus gebruikt te worden. In langere analyses en debatten stelt hij netjes dat zijn peilingen slechts trends weergeven en geen voorspellingen zijn, maar in zijn persberichten verbindt hij – behoorlijk suggestief – allerlei conclusies aan kleine statistische verschuivingen.

Op zich is dat begrijpelijk want zo’n peilbureau is een commercieel bedrijf. Het moet verkocht worden, dus ze dikken de resultaten hier en daar wat aan om een sappige headline te krijgen. Los van de geloofwaardigheid, is het de taak van de media om daar op een onafhankelijke en objectieve manier mee om te gaan.

Een aantal media nemen de conclusies zonder voorbehoud over. Met name het ANP is daar erg bedreven in. Voor het ANP bestaan foutmarges in peilingen niet. Rechtse media nemen zulke ANP-berichten kritiekloos over. Nieuwsmedia die meer waarde hechten aan objectiviteit laten dat soort ‘nieuws’ vaker passeren.

Wat kunnen we daar als nieuwsconsumenten mee? Het is sowieso altijd goed om peilingen met een grote korrel zout te nemen, en de meeste mensen doen dat.

Maar omdat peilingen ook gebruikt worden om de beeldvorming en de publieke opinie te beïnvloeden (een praktijk die De Hond eufemistisch omschreef als ‘strategisch peilen’) is een kritischer houding ten opzichte van de media nodig.